SÁNG KIẾN CẢI TIẾN AN TOÀN BỨC XẠ TRÊN HỆ THỐNG CHỤP X QUANG DI ĐỘNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA QUẬN Ô MÔN
(Huỳnh Hữu Sơn, Hà Chi Lăng, Phạm Quốc Nam)

TÓM TẮT ĐỀ TÀI..

- Việc chụp X-quang tại giường trước đây khi chưa có cải tiến hệ thống máy X quang di động, lượng phóng xạ khuếch tán tạo ra từ máy X-quang di động rất lớn. Máy X quang trước đây có khoảng cách từ kỹ thuật viên đứng chụp đến đầu đèn phát tia x rất gần (02 mét), bệnh nhân xung quanh không được che chắn bức xạ phát ra từ máy chụp X-quang tại giường.

 -Tuy nhiên vấn đề nằm ở chỗ máy chụp X-quang di động cũng là máy phát ra tia bức xạ. Theo quy định về an toàn bức xạ, cần phải ngăn cản các bức xạ đó cho những người không phải là đối tượng cần chụp X-quang. Tất cả, tường, cửa, kể cả những miếng kính của phòng chụp X quang đều phải có bọc hoặc pha chì, ngăn không cho bức xạ đi qua.

- Nhưng khi sử dụng chụp X-quang tại giường thì sẽ không có tường chì.

- Vì vậy để đảm bảo an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại giường. Phải cải tiến làm tốt 02 vấn đề chính sau:

- Một là: An toàn bức xạ cho bệnh nhân và người nhà nuôi bệnh.

- Hai là: An toàn bức xạ nhân viên trong phòng làm việc và kỹ thuật viên vận hành máy.

- Để thực hiện tốt 02 vấn đề chính an toàn bức xạ trên hệ thống X-quang di động: Chúng tôi đã tiến hành 03 giải pháp cải tiến sau.

+ Thứ nhất: Kiểm soát khoảng cách từ người điều khiển đến máy phát tia. (bảo vệ an toàn bức xạ cho nhân viên vận hành máy và các y bác sỹ làm việc tại phòng bệnh).

+Thứ hai: Kiểm soát giảm thời gian chụp (bảo vệ an toàn bức xạ cho người bệnh được chụp X quang tại giường).

+Thứ ba: Dùng  giải pháp che chắn xây dựng bình phong chì (bảo vệ an toàn bức xạ cho người bệnh xung quanh và người nhà bệnh nhân tại phòng chụp).

- Sau khi có cải tiến hệ thống X quang di động đã giảm lượng phóng xạ khuếch tán ảnh hưởng đến các bệnh nhân người nhà nuôi bệnh, nhân viên vận hành máy chụp X-quang và nhân viên y tế làm việc tại phòng chụp không bị ảnh hưởng bức xạ và đồng thời tránh được nhiều bệnh tật do tác hại của tia x gây ra.    

II. NỘI DUNG CHÍNH

2.1.Xác định vấn đề-thực trạng cần cải tiến:

       2.1.1.Cơ sở lý luận của vấn đề thực hiện sáng kiến.

      Sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn.

- Trong hoạt động chụp X-quang di động tại giường, vấn đề đảm bảo an toàn bức xạ cho người bệnh, người nuôi bệnh và nhân viên y tế rất quan trọng nhất là nhân viên chụp X-quang, mục tiêu quan trọng trong hoạt động tại khoa xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh: đó là an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn được đặt ra hàng đầu.

- Sự xâm nhập của tia x với liều chiếu xạ quá cao sẽ gây hại lớn cho cơ thể con người. Để giảm ảnh hưởng bức xạ do tia x gây ra, dựa theo nguyên tắc an toàn bức xạ “liều phóng xạ tỷ lệ nghịch với bình phương khoảng cách”, giải pháp tăng khoảng cách từ nguồn bức xạ đến cơ thể con người, được sử dụng để bảo vệ an toàn bức xạ cho những người xung quanh và nhân viên vận hành máy, được xem là giải pháp khoảng cách bảo vệ hữu hiệu. Cùng với giải pháp kiểm soát giảm thời gian chụp và giải pháp che chắn xây dựng bình phong chì. 

- Việc đảm bảo an toàn bức xạ cho người bệnh, thân nhân người bệnh, nhân viên vận hành máy X-quang và nhân viên làm việc tại phòng bệnh rất quan trọng vì vậy chúng tôi nghiên cứu đề tài: “Sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X quang di động tại BVĐK quận Ô Môn năm 2021”.

 2.1.2. Thực trạng của vấn đề cần thực hiện sáng kiến.

- Chụp X-quang tim phổi cấp cứu tại giường là sử dụng thiết bị chụp X- quang di chuyển đến giường bệnh, chụp ở tư thế bệnh nhân nằm thay vì bệnh nhân phải di chuyển đến phòng X quang chụp. Thiết bị chụp X-quang cấp cứu tại giường là thiết bị nhỏ gọn, di động có thể dễ dàng di chuyển đến phòng cấp cứu hay buồng bệnh. Đầu đèn phát tia x kết nối với giá đỡ có thể di chuyển linh hoạt.

- Vấn đề nằm ở chỗ máy chụp X-quang di động cũng là máy phát ra tia bức xạ. Tất cả, tường, cửa, kể cả những miếng kính của phòng chụp X-quang đều có bọc hoặc pha chì, ngăn không cho bức xạ đi qua. Theo quy định về an toàn bức xạ, cần phải ngăn cản các bức xạ đó cho những người không phải là đối tượng cần chụp X-quang.

- Khi thực hiện y lệnh chụp X-quang tại giường nhất là trong khoa hồi sức tích cực chống độc sẽ không có tường chì. Một số bệnh nhân nằm tại phòng chụp thể hiện sự lo lắng cho sự an toàn của bản thân khi họ nằm trên giường bệnh kế bên bệnh nhân được chụp X-quang tại giường mà không được che chắn bảo vệ, bệnh nhân sẽ càng lo lắng khi thấy nhân viên y tế di chuyển ra khỏi phòng để tránh bị ảnh hưởng bởi bức xạ tia x tạo ra.

- Vì vậy để đảm bảo an toàn bức xạ chụp X-quang di động tại giường, phải cải tiến làm tốt 02 vấn đề chính sau:

- Một là: An toàn bức xạ bệnh nhân và người nhà nuôi bệnh.

- Hai là: An toàn bức xạ nhân viên trong phòng làm việc và kỹ thuật viên vận hành máy.

2.1.3.Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:

- Để thực hiện tốt 02 vấn đề chính về biện pháp an toàn bức xạ trên hệ thống X-quang di động ta cần tiến hành 03 giải pháp cải tiến sau:  

- Thứ nhất: Kiểm soát khoảng cách từ người điều khiển đến máy phát tia. (bảo vệ an toàn bức xạ cho nhân viên vận hành máy và các y bác sỹ làm việc tại phòng bệnh).

       + Sự xâm nhập của tia x với liều chiếu xạ quá cao sẽ gây hại lớn cho cơ thể con người. Để giảm thiệt hại bức xạ, theo nguyên tắc an toàn bức xạ. Lượng bức xạ tỷ lệ nghịch với bình phương khoảng cách có nghĩa là phương pháp tăng khoảng cách giữa nguồn bức xạ (đầu đèn phát tia x) đến cơ thể con người càng xa càng tốt có thể được sử dụng được gọi là khoảng cách bảo vệ. 

       + Khoảng cách càng xa đầu đèn phát tia của máy X-quang, thì lượng bức xạ người điều khiển chụp bị ảnh hưởng càng giảm. Biện pháp thực hiện tăng khoảng cách  bằng biện pháp kéo dài dây dẫn điều khiển máy từ kỹ thuật viên đến đầu đèn máy X-quang 20 mét trước đây chỉ 02 mét. Bộ phận điều khiển máy X- quang di động cải tiến được tích hợp kéo dài thêm dây dẫn điều khiển ra xa.

       + Trước đây hệ thống X-quang di động tại giường có cấu trúc dây cáp điều khiển phát tia bức xạ từ người điều khiển đến máy phát tia x quá ngắn, khoảng cách từ nguồn phát tia đến người điều khiển chỉ 02 mét do đó tầm ảnh hưởng bức xạ tia x là quá lớn. Vì vậy với nghiên cứu giãn khoảng cách dây cáp điều khiển máy ra 20 mét từ người điều khiển đến đầu đèn phát tia x là giải pháp hữu hiệu nhất để giảm ảnh hưởng bức xạ tia x.

      + Máy X-quang di động có dây dẫn điều khiển được thiết kế nhỏ gọn cho phép vận hành tại các không gian chật hẹp của phòng bệnh nội trú, hệ thống dây cáp linh hoạt giúp có thể di chuyển chụp được với các tư thế khó trong điều kiện phòng bệnh chật hẹp với bệnh nhân gặp hạn chế vận động. 

Hình 01: Máy X quang di động sau khi được cải tiến tại BVĐK Ô Môn.

Máy X-quang di động trước cải tiến người nhà chăm sóc bệnh nhân và kỹ thuật viên bị ảnh hưởng bức xạ rất nhiều do đứng gần đầu đèn phát tia x bức xạ.

Máy X-quang sau cải tiến có dây dẫn với hoảng cách 20 mét sẽ giãm rất lớn  bức xạ ảnh hưởng tới nhân viên điều khiển máy;

- Thứ hai: Kiểm soát giảm thời gian chụp.(bảo vệ an toàn bức xạ cho người bệnh được chụp X quang tại giường).

+ Giảm thời gian chụp sẽ làm giảm lượng tia x phát ra bức xạ ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp trong chụp X-quang tại giường.

+ Trực tiếp: tới bệnh nhân và nhân viên chụp.

+ Gián tiếp: tới người nhà, bệnh nhân lân cận.

+ Giải pháp hữu hiệu nhất để giảm lượng tia bức xạ khuyết tán trong phòng chụp là kỹ thuật viên điều khiển máy phải giảm yếu tố kỹ thuật chụp có nghĩa phải giảm cường độ dòng điện Kv, mAs. (yếu tố kỹ thuật tạo ra tia x bức xạ).

- Thứ ba: Dùng  giải pháp che chắn. (bảo vệ an toàn bức xạ cho người bệnh xung quanh và người nhà bệnh nhân tại phòng chụp) ngăn chặn làm giảm lượng tia bức xạ đến người bệnh xung quanh và nhân viên điều khiển máy, tránh đến mức thấp nhất bị ảnh hưởng bởi bức xạ do tia x gây ra.

+  Giải pháp sử dụng tấm bình phong được làm bằng vật liệu chì. Sẽ hấp thu lượng tia bức xạ phát ra từ máy x quang di động bảo đảm an toàn bức xạ cao nhất cho bệnh nhân, người nhà nuôi bệnh và nhân viên làm việc trong phòng.

+ Bình phong chì che chắn được gọi là bảo vệ che chắn               

+ Trong ngành bảo vệ bức xạ, tấm chì còn được gọi là tấm chì chống bức xạ, tấm chì chống bức xạ và cửa chì chống bức xạ.

+ Cấu trúc bình phong chì: Bình phong chì gồm 2 tấm. Kích thước có chiều dài 02 mét chiều cao 1,7 mét, bình phong được làm bằng khung sắt bên trong có lót tấm chì, được thiết kế với 4 bánh xe đẩy thuận tiện cho di chuyển chụp X-quang di động, thuận tiện cho việc di chuyển chụp riêng biệt cho từng bệnh nhân.

Nhận xét: Qua khảo sát trước và sau khi có bình phong chì.

- Nhận thấy sau khi có bình phong chì lượng phóng xạ khuếch tán giảm đi rất nhiều, khi chưa có bình phong chì. Vì vậy bình phong chì có vai trò rất quan trọng trong việc hấp thu phóng xạ tia x giảm đi lượng phóng xạ tia khuyếch tán, giảm đi tác hại đối với bệnh nhân và nhân viên y tế đang có mặt trong phòng.

- Hệ thống chụp X-quang di động tại giường khoa xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh bệnh viện đa khoa Ô Môn, sau khi được cải tiến sẽ đảm bảo chụp tốt trên hệ thống X-quang cổ điển và hệ thống X-quang số hóa có tại bệnh viện.

- Các Y Bác sĩ vẫn làm việc được ở phòng mà không phải di chuyển ra ngoài. Cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn đảm bảo tốt an toàn bức xạ khi chụp bệnh nhân trên hệ thống chụp X quang di động  tại các khoa phòng có bệnh nhân nằm nội trú.

- Việc sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X quang di động tại BVĐK quận Ô Môn với nguyên lý kỹ thuật mới sẽ giúp cho người kỹ thuật thao tác chính xác do đó sẽ giảm thiểu sự sai lệch về hình ảnh khi chụp.

   Bảng đo liều phóng xạ trước và sau khi cải tiến máy chụp X quang di động.

Đo liều phóng xạ máy X-quang di động khi chưa có bình phong chì: SỐ LẦN CHỤP HẰNG SỐ PHÁT TIA GIÁ TRỊ LIỀU ĐO (µSv/h) KvP mAs Lần 1 70 10 2,124 Lần 2 81 16 2,406 Lần 3 90 25 2,645

Đo liều phóng xạ máy X-quang di động khi có bình phong chì: SỐ LẦN CHỤP HẰNG SỐ PHÁT TIA GIÁ TRỊ LIỀU ĐO  (µSv/h) KvP mAs Lần 1 70 10   0,512 Lần 2 81 16   0,795 Lần 3 90 25   1,246

Giấy chứng nhận kiểm định máy X-quang di động sau sáng kiến đạt yêu  cầu.

Nhận xét: Qua khảo sát trước và sau khi có bình phong chì.

- Nhận thấy sau khi có bình phong chì lượng phóng xạ khuếch tán giảm đi rất nhiều, khi chưa có bình phong chì. Vì vậy bình phong chì có vai trò rất quan trọng trong việc hấp thu phóng xạ tia x giảm đi lượng phóng xạ tia khuyếch tán, giảm đi tác hại đối với bệnh nhân và nhân viên y tế đang có mặt trong phòng.

- Hệ thống chụp X-quang di động tại giường khoa xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh bệnh viện đa khoa Ô Môn, sau khi được cải tiến sẽ đảm bảo chụp tốt trên hệ thống X-quang cổ điển và hệ thống X-quang số hóa có tại bệnh viện.

- Các Y Bác sĩ vẫn làm việc được ở phòng mà không phải di chuyển ra ngoài. Cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn đảm bảo tốt an toàn bức xạ khi chụp bệnh nhân trên hệ thống chụp X quang di động  tại các khoa phòng có bệnh nhân nằm nội trú.

- Việc sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X quang di động tại BVĐK quận Ô Môn với nguyên lý kỹ thuật mới sẽ giúp cho người kỹ thuật thao tác chính xác do đó sẽ giảm thiểu sự sai lệch về hình ảnh khi chụp.

2.1.4.  Hiệu quả về phạm vi áp dụng sáng kiến, cải tiến:

- Sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn đảm bảo tốt an toàn bức xạ khi chụp bệnh nhân tại các khoa phòng có bệnh nhân nằm nội trú. Hệ thống sử dụng vật liệu tại bệnh viện (kim loại chì) với cải tiến hệ thống dây dẫn ít tốn kém nên giảm được kinh phí mua sắm trang bị mới tốn kém hàng chục triệu.

- Lợi ích thực tiễn: bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân và nhân viên y tế trong phòng chụp nhất là kỹ thuật viên vận hành máy.

- Nhận thấy sau khi có bình phong chì lượng phóng xạ khuếch tán giảm đi rất nhiều, khi chưa có bình phong chì.

- Các Y Bác sĩ vẫn làm việc được ở phòng mà không phải di chuyển ra ngoài.

- Hiệu quả giảm ảnh hưởng bức xạ từ tia x khi chụp, bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân và nhân viên y tế trong phòng chụp.       

- Sau khi cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại bệnh viện đa khoa quận Ô Môn kết quả lượng phóng xạ khuếch tán giảm đi rất lớn các bệnh nhân nằm xung quanh được bảo vệ an toàn phóng xạ hơn, người nhà bệnh nhân ít nhiễm xạ hơn. Nhân viên vận hành máy chụp X-quang không bị ảnh hưởng bức xạ và nhân viên y tế làm việc tại phòng chụp được an tâm hơn đồng thời tránh được nhiều bệnh tật do tác hại của tia x gây ra.

III. Kết luận

- Trong hoạt động chụp X-quang di động tại giường, vấn đề đảm bảo an toàn bức xạ cho người bệnh, người nuôi bệnh, nhân viên y tế làm việc tại phòng rất quan trọng nhất là nhân viên chụp X-quang, mục tiêu quan trọng trong hoạt động tại khoa xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh đó là làm tốt công tác an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn.

- Cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn đảm bảo tốt an toàn bức xạ khi chụp bệnh nhân trên hệ thống chụp X- quang di động  tại các khoa phòng có bệnh nhân nằm.

- Ngoài ra còn giảm được kinh phí mua sắm trang bị mới tốn kém hàng chục triệu. Với kinh phí 5 triệu để xây dựng 2 bình phong chì cùng với cải tiến hệ thống dây dẫn điều khiển máy X quang di động và chi phí đo phóng xạ trước sau chụp của máy X-quang di động.

- Những thuận lợi sử dụng sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X quang di động tại BVĐK quận Ô Môn đem lại lợi ích hiệu quả ở những điểm sau:

- Đảm bảo an toàn bức xạ đối với kỹ thuật viên thực hiện thao tác chụp.

- Tạo được sự tin tưởng an toàn bức xạ đối với bệnh nhân nằm cùng phòng với bệnh nhân được chụp X-quang tại giường.

- Hư hỏng dễ sửa chữa tại chỗ.

- Có thể bù trừ với yếu tố Kv và mAs cao bằng thời gian hiện hình.

- Mong rằng với nghiên cứu sáng chế Sáng kiến cải tiến an toàn bức xạ trên hệ thống chụp X-quang di động tại BVĐK quận Ô Môn tại bệnh viện đa khoa Ô môn sẽ được áp dụng vào thực tiễn để cải tiến thời gian chụp nhanh và thoải mái đối với bệnh nhân và giảm thiểu ảnh hưởng tia bức xạ cho nhân viên X-quang.